Nhà tù Lao Bảo – địa ngục trần gian

Nhà tù Lao Bảo được khởi công xây dựng vào năm 1908 trên một khu đất rộng chừng 10ha. Hoàn toàn biệt lập với các khu vực khác để giam giữ các “Quốc Sự Phạm” miền Trung là thường phạm và những người yêu nước chống Pháp theo các phong trào Cần Vương, Văn Thân. Sau 1929-1930, nhà đày được mở rộng để giam tù cộng sản. Nhà tù Lao Bảo là một trong những nhà tù lớn nhất tại Đông Dương lúc bấy giờ. Nhà tù trước kia giam giữ rất nhiều chiến sĩ cách mạng và lãnh đạo cấp cao của chính quyền nước ta. Ngày 25-1-1991, nhà tù Lao Bảo được công nhận là di tích văn hóa lịch sử cấp quốc gia.

Nhà tù Lao Bảo nằm ở cuối đường Lê Thế Tiết của thị trấn Lao Bảo, huyện Hướng Hóa. Nơi đây cách quốc lộ 9 khoảng 2km, được xây ở giữa một thung lũng. Nằm cách Đông Hà khoảng 80km, cách Khe Sanh hơn 20km. Nhà tù Lao Bảo trước kia được coi là một vùng rừng thiêng nước độc. Phía Bắc là đồn Trấn Cao thờ nhà Nguyễn, phía Tây là sông Sê Pôn, còn phía Đông là hướng núi đã cao chót vót.

Dưới thời nhà Nguyễn, nhà tù Lao Bảo là một đồn trấn thủ trấn giữ và bảo vệ một phần bờ cõi phía Tây của Đại Nam. Năm 1908, nhà tù Lao Bảo được xây dựng khoảng chừng 10 héc ta và hoàn toàn biệt lập với các khu vực dân cư khác. Khi đó nơi đây chủ yếu để giam giữ những thường phạm cùng với những người yêu nước chống Pháp của phong trào Cần Vương.

Một thời kỳ đen tối tại nhà tù Lao Bảo!

Từ 1929 đến 1930, nhà tù Lao Bảo được mở rộng hơn để bắt giữ những người tù cộng sản. Thực dân Pháp đã sử dụng nơi đây để giam cầm những người cộng sản hoạt động tại Quảng Trị. Những tên nổi tiếng như Trần Hữu Dực, Lê Thế Tiết,Lê Thế Hiếu, Đoàn Lân,Trần Công Ái, … hay cả những chiến sĩ hoạt động ở miền Trung như Nguyễn Chí Thanh,Tố Hữu,… và cả những người Lào.

Đến những năm 60 của thế kỷ trước, Mặt trận giải phóng miền Nam Việt Nam đã biến nơi đây trở thành một cơ sở cách mạng trong chiến dịch đường – Khe Sanh. Với âm mưu đập tan cứ điểm này, đế quốc Mỹ đã sử dụng lực lượng không quân ném bom dữ dội xuống nhà tù Lao Bảo và sau đó, di tích này gần như đã bị xóa bỏ, trở thành một bãi hoang tàn.

Đế quốc Mỹ đã sử dụng lực lượng không quân ném bom xuống nhà tù Lao Bảo và gần như đã xóa toàn bộ di tích này
Lúc mới xây dựng, nhà tù Lao Bảo chỉ là 2 dãy nhà gỗ được lợp ngói, chia làm 2 khu Lao A và Lao B. Mỗi dãy nhà rộng chừng 5 mét, dài khoảng 15 mét, cao chừng 2 mét. Mỗi căn nhà như vậy đều có thể giam giữ tới 60 tù nhân. Sau này nơi đây được mở rộng ra với nhiều khu nhà nhỏ như: tháp lọc nước, nhà bếp, 5 khu nhà giam, nhà vệ sinh. Mỗi nhà giam rộng hơn 6 mét, dài 30 mét, có thể giam giữ tận 180 tù nhân.

Đặc biệt, khu biệt giam có 13 buồng, mỗi buồng rộng 1 mét, cao hơn 2 mét. Nhà tù Lao Bảo được bảo đảm an toàn bởi hệ thống tường thành kiên cố cao hơn 3 mét và rất nhiều lô cốt ở các góc thành. Nguời bị giam giữ ở đây chỉ có thể thấy được bầu trời ở phía trên chứ không thể thấy xung quanh bên ngoài nhà tù Lao Bảo.

Sau này nơi đây được mở rộng ra với nhiều khu nhà nhỏ như: nhà bếp, tháp lọc nước, 5 khu nhà giam, nhà vệ sinh

Bên cạnh các khu nhà giam giữ, nhà tù còn có những nơi giam giữ vô cùng tàn ác khác như nhà tra tấn, hỏi cung, nhà hành xác,… nằm ở góc Đông Nam nhà tù hay nhà dây thép, xưởng mộc, trại lính,… Những hình phạt và những màn tra tấn dã man của thực dân Pháp như xiềng xích, gông cùm,… vô cùng độc ác để đàn áp và giết hại những lực lượng yêu nước của ta.

Đến năm 1945, tại nhà tù Lao Bảo đã giam giữ hơn 350 tù nhân chính trị bị lưu đày. Có nhiều đảng viên Cộng sản đã chết do không chịu được những màn tra tấn dã man hành hạ thể xác con người. Hơn nữa, điều kiện khí hậu khắc nghiện, nạn muỗi rừng, lũ quét,… đã biến nơi đây thành địa ngục trần gian với người tù cách mạng.

Thăm di tích nhà tù Lao Bảo

Đã hơn 40 năm tồn tại, nhà tù Lao Bảo tuy đã bị thời gian phá hủy đi nhiều. Hiện nay nhiều công trình đã được chính quyền Quảng Trị tu sửa và giữ gìn. Một số công trình mà bạn có thể ghé qua khi đến nhà tù như nhà trưng bày, cụm tượng đài, nhà bia,…

Tới nơi đây bạn sẽ cảm nhận rõ được sự tàn bạo một thời của thực dân Pháp. Nhưng càng rõ hơn được tinh thần bất khuất, đấu tranh quật cường của những người chiến sĩ cách mạng của nhân dân ta lúc bấy giờ. Dù gian khổ là thế, khó khăn là thế nhưng vẫn một lòng hướng về quê hương. Hướng về Tổ Quốc để hoàn thành lý tưởng của mình! Đó quả là một bài học dành cho chúng ta – những thế hệ sau này được sống trong hòa bình, nhắc nhở chúng ta về một thời kỳ chiến tranh máu lửa, những anh hùng thời chiến đã ngã xuống để bảo vệ độc lập tự do của Tổ Quốc như thế nào!

Nhà tù Lao Bảo đến nay đã đón rất nhiều những du khách từ mọi miền ghé thăm. Nếu có dịp lên miền Tây của Quảng Trị,bạn có thể đến Lao Bảo, Khe Sanh, sân bay tà cơn. Cùng với các cụm di tích lịch sử khác như Thành cổ Quảng Trị, Địa đạo Vịnh Mốc, đôi bờ hiền Lương – sông Bến Hải,… đã trở thành một trong những điểm đến mà du khách nhất định không thể bỏ qua khi đến với Du lịch Quảng Trị!